Cena energii to kluczowy element rynku energii elektrycznej, obejmujący różnorodne koszty związane z jej wytwarzaniem, przesyłem, dystrybucją oraz sprzedażą.
Elementy składowe ceny energii
- Cena energii czynnej - odnosi się do faktycznego zużycia energii elektrycznej, wyrażonego w kilowatogodzinach (kWh). Kształtuje się na rynkach hurtowych (np. Towarowa Giełda Energii - TGE) i detalicznych w oparciu o popyt i podaż.
- Opłaty za przesył i dystrybucję - koszty transportu energii od wytwórców do odbiorców końcowych, w tym utrzymania infrastruktury (linie, transformatory). Opłaty te zależne są od taryf zatwierdzanych przez regulatora rynku (w Polsce – Urząd Regulacji Energetyki, URE).
Podatki i opłaty dodatkowe
- Akcyza - naliczana zgodnie z przepisami krajowymi.
- Opłata OZE - wspiera rozwój odnawialnych źródeł energii.
- Opłata mocowa - wprowadzona w ramach rynku mocy, wspiera stabilność dostaw energii.
- Podatek VAT - nakładany na końcowy rachunek za energię.
Do powyższych czynników dochodzi jeszcze marża sprzedawcy, czyli część ceny przeznaczona dla sprzedawcy energii za świadczenie usług sprzedaży.
Czynniki wpływające na cenę energii
- Koszty paliw - ceny węgla, gazu czy ropy, które są podstawą dla produkcji energii w wielu krajach, mają bezpośredni wpływ na koszty wytwarzania.
- Produkcja z OZE - wysoki udział odnawialnych źródeł energii może obniżyć ceny hurtowe dzięki niskim kosztom zmiennym tych technologii. Niestabilność generacji z OZE (np. wiatr, słońce) może prowadzić do wahań cen.
- Koszty emisji CO₂ - rosnące ceny uprawnień do emisji CO₂ w systemie EU ETS zwiększają koszty produkcji energii z paliw kopalnych.
- Popyt na energię - sezonowość (np. wyższy popyt zimą) i zmiany w zużyciu energii przez przemysł i gospodarstwa domowe.
- Polityka energetyczna - regulacje dotyczące dekarbonizacji, dotacji dla odnawialnych źródeł energii, czy wdrażanie rynku mocy wpływają na ceny.
Dynamika cen na rynku
- Rynek hurtowy tworzy podstawową cenę energii na podstawie mechanizmu aukcyjnego. Uczestnicy rynku (np. wytwórcy, sprzedawcy) składają oferty cenowe, które są następnie równoważone przez operatora rynku.
- Rynek detaliczny - ceny dla konsumentów są wyższe ze względu na dodatkowe koszty dystrybucji, podatki i opłaty.
Współczesne wyzwania
- Wzrost kosztów energii spowodowany kryzysem energetycznym (np. cenami gazu w Europie).
- Potrzeba równowagi między zapewnieniem dostępnej cenowo energii a inwestycjami w dekarbonizację i bezpieczeństwo energetyczne.
-
- Wzrost zainteresowania użytkowników modelami dynamicznych taryf oraz rozwojem lokalnych źródeł wytwarzania (prosumenci).
